Kompost – „doskonały” naturalny nawóz organiczny

Aby rośliny rosły dobrze, a plon był zadowalający, niezbędne jest regularne wzbogacanie gleby w naszych ogródkach działkowych. Najbardziej cenionymi metodami poprawiania jakości gleb jest stosowanie naturalnych nawozów organicznych. Dostarczają one potrzebnych roślinom makro- i mikroelementów oraz wzbogacają glebę w próchnicę i polepszają jej właściwości. Doskonałym przykładem takiego nawozu jest kompost – tani, łatwy w przygotowaniu, skuteczny. I co najważniejsze – niemający szkodliwego wpływu na rośliny bez względu na ilość zastosowanej przez nas dawki. 

Kompost i jego charakterystyka 

Kompost jest najbardziej znanym naturalnym nawozem organicznym stosowanym w naszych działkach czy ogrodach. Powstaje w wyniku tlenowego rozkładu części roślinnych, niektórych odpadów z kuchni czy też sierści, piór oraz odchodów zwierzęcych, które są kompostowane (tzw. organiczny recykling) w specjalnie do tego celu przygotowanych pryzmach kompostowych (kopce w kształcie trapezu), lub w kompostownikach.

Z czego możemy przygotować kompost?

W pierwszej kolejności wykorzystujemy odpady z ogrodu: skoszona (ale podwiędła trawa), liście z drzew i krzewów, pozostałości z warzyw i roślin ozdobnych bez objawów chorobowych, wyrwane chwasty (bez nasion), ścięte gałęzie żywopłotu oraz drzew i krzewów (najlepiej pocięte na kawałki o długości ok. 5 cm), resztki owoców, dzikie zioła, oraz popiół drzewny (maksymalnie 3% całego kompostu).

Na kompost nadają się również odpady z kuchni: owoce, warzywa i ich skórki oraz obierki, zużyte torebki herbaty, skorupki jajek, czy też fusy z kawy.

fot.: Owned by the author

Ponadto w procesie kompostowania możemy wykorzystać także: sierść, pióra, odchody zwierząt hodowlanych i domowych, rozdrobniona tekturę falistą, włosy, słomę, łęt ziemniaczany, jak również gazety (z wyjątkiem barwnego druku).

Na kompost nie nadają się warzywa i owoce z objawami chorób, chwasty, które zawiązały nasiona, duże i nierozdrobnione gałęzie drzew i krzewów, odpady kuchenne takie jak mięso i kości, kolorowy i bielony papier, popiół z innych materiałów niż drewno oraz skórki owoców cytrusowych. Kamienie, gruz, metale, czy szkło również nie są odpowiednim materiałem na kompost.

Jak wybrać prawidłowe miejsce na kompost?

Przed przygotowaniem kompostownika watro zastanowić się nad jego prawidłową lokalizacją. Najlepiej umiejscowić go od strony północnej – w miejscu częściowo zacienionym, w niewielkim stopniu podatnym na działanie wiatru – takie stanowisko znacznie zmniejszy utratę wilgoci. Należy pamiętać, że całkowicie zacienione miejsce nie jest odpowiednie ze względu na utrudnianie odpowiedniego nagrzewnia materii organicznej i związane z tym spowolnienie procesu rozkładu.

fot.: Owned by the author

Wybieramy lokalizację niezbyt widoczną (najlepiej na uboczu ogródka działkowego) po to, aby zachować odpowiednie walory estetyczne. Kompostownik powinien być zlokalizowany w miejscu łatwo dostępnym dla nas – chociażby w celu nawadniania pryzmy w okresach suszy oraz napowietrzania rozkładającej się materii organicznej. W jego najbliższym sąsiedztwie nie powinny znajdować się żadne drzewa ani krzewy, gdyż ich wzrost w kolejnych latach może znacznie utrudnić nam dostęp do niego.

Bardzo ważna jest również wielkość kompostownika – najlepiej, gdy powierzchnia 1 m ² działki będzie odpowiadała objętości 2 l kompostownika; np. na działce o powierzchni 400 m ² powinniśmy „stworzyć” kompostownik o pojemności 800 l.

Jak przygotować kompost?

Materiału, który kompostujemy nie powinniśmy umieszczać w dołach, gdyż w ten sposób zablokujemy dostęp powietrza, co doprowadzi do gnicia i wydzielania nieprzyjemnego zapachu. Nie należy również stosować zbiorników zamkniętych, gdyż powietrze będzie miało utrudniony dostęp. Podłoże, na którym umieścimy kompost nie powinno być stałe (kamień, beton) – najlepiej, gdy będzie miało styczność z glebą i żyjącymi w niej mikroorganizmami.

Do prawidłowego przygotowania kompostu watro ułożyć poszczególne składniki w warstwy w odpowiedniej kolejności.

1. Na samym dnie układamy warstwę rozdrobnionych gałęzi drzew i krzewów w wysokości ok. 20 cm – warstwa drenażowa. Dodatkowo możemy umieścić warstwę ściętej, podwiędłej trawy.

2. Kolejną warstwę stanowią resztki kuchenne, które powinniśmy okryć dolomitem. W kompoście powinny znaleźć się również łuski cebuli, fusy z herbaty oraz kawy, które stanowią idealny pokarm dla dżdżownic.

Warstwę drenażową oraz kolejne warstwy materiału najlepiej przykryć ziemią ogrodową lub kompostową, torfem, czy też rozkruszona gliną, jak również mączką z wodorostów. W sąsiedztwie kompostu może rosnąć bez. Wokół pryzmy może znaleźć się również łubin, który zwiększa zawartość azotu w naszym kompoście. Tak przygotowany stos kompostu okrywamy liśćmi, słomą, sianem, aby zmniejszyć straty azotu oraz wspomóc przemiany termiczne.

fot.: Owned by the author

Wysokość pryzmy nie powinna być większa niż 1,5 m. Tak przygotowanego kompostu nie należy przesuszać, gdyż mikroorganizmy kompostowe potrzebują odpowiedniej wilgoci – kompost zwilżamy jednak umiarkowanie, aby masa nie zaczęła gnić z braku powietrza. Pryzmy nie powinniśmy ubijać, gdyż warunkiem prawidłowego rozkładu jest obecność tlenu. Prawidłowa wilgotność pryzmy powinna mieścić się w granicach 50-60%.

Wymieszanie z kompostem zdrewniałych i zielonych części roślin oraz odchodów zwierzęcych pozwoli uzyskać nam właściwy stosunek węgla (C) do azotu (N), wynoszący 25-35:1.

Procesy zachodzące w pryzmie kompostowej

Do uzyskania dojrzałego kompostu potrzebujemy ok. 18 miesięcy.

1. Pierwsza faza (rozkładu) zachodzi przy udziale bakterii, które w procesie przemiany materii „tworzą” temperaturę dochodzącą do 70 °C – tu zniszczeniu ulegają nasiona chwastów i kiełki.

2. W drugiej fazie (przebudowy) możemy uzyskać już po kilku tygodniach świeży kompost. Dochodzi tu do przetwarzania i schładzania materiału przez grzyby i promieniowce. Ta faza z kolei trwa od jednego do kilku miesięcy.

3. Trzecia faza (budowy) zachodzi przy udziale drobnych organizmów, m.in. skoczogonków i roztoczy, które rozdrabniają kompostowany materiał. To właśnie w tej fazie zachodzą procesy humifikacji i mineralizacji kompostu. Duży udział w połączeniu materiałów mineralnych z organicznymi mają dżdżownice kompostowe. W wyniku powyższych procesów otrzymujemy gotowy dojrzały kompost.

Jak rozpoznać, czy kompost już dojrzał?

Dojrzały kompost tworzy dość wilgotna struktura podobna do gleby, o zapachu przypominającym próchnicę leśną. O dojrzałości kompostu świadczy również jego ciemna barwa, brak dżdżownic, jak również drobna struktura i brak fragmentów roślin, pędów czy gałęzi. Odczyn takiego nawozu powinien być zbliżony do obojętnego.

Jak przyspieszyć proces kompostowania?

Warunkiem szybkiego uzyskania dojrzałego kompostu jest zapewnienie odpowiednich warunków do rozkładu materii i wykonanie szeregu zabiegów, które znacznie skrócą czas oczekiwania na gotowy nawóz nawet o połowę. Do takich metod możemy zaliczyć:

Przerzucanie pryzmy kompostowej co 3 tygodnie, co zapewni odpowiedni dopływ powietrza oraz dobre wymieszanie poszczególnych składników kompostu.

Zapewnienie bakteriom kompostującym odpowiednich ilości azotu i węgla (skoszona trawa będąca źródłem azotu, jak również gałęzie i liście, jako źródło węgla).

Własna hodowla dżdżownic kalifornijskich, dla których źródłem pokarmu jest zielona masa, jak również celuloza.

Stosowanie mączki rogowej lub wapna.

Dodawanie do kompostu liści żywokostu lekarskiego.

Jak i kiedy stosować kompost?

Gotowy kompost możemy stosować jako nawóz przedsiewny zarówno jesienią, jak i wiosną przekopując go razem z ziemią na głębokość minimum 20 cm. Kompost możemy wykorzystać również jako nawóz pogłówny w okresie wegetacji roślin, mieszając odpowiednio z wierzchnią warstwą gleby.

Znaczenie kompostu

Kompost może zostać przez nas wykorzystany w uprawie każdej rośliny w ogrodzie. Jego główną zaletą jest poprawa zdrowotności gleby oraz roślin w naszych ogródkach działkowych, jak również przydomowych, z którą wiąże się m.in. wsparcie życia glebowego oraz symbiozy roślin wyższych z grzybami, ożywienie flory korzeniowej – czego następstwem jest redukcja toksyn, podwyższenie stężenia CO₂ w glebie, jak również stymulacja procesu kiełkowania. Dzięki niemu gleba staje się przewiewna, lecz jednocześnie ma zdolność do zatrzymywania wody.

fot.: Owned by the author

Stosowanie nawożenia organicznego działa korzystnie na rośliny poprzez zmniejszenie ich podatności na choroby i działanie organizmów szkodliwych, z czym związane jest ulepszenie gleby, uaktywnienie przemiany materii poprzez substancje organiczne oraz antybiotyczna ochrona roślin poprzez działanie próchnicy.

Powyższe elementy zwiększają możliwość ochrony uprawianych przez nas roślin przed wieloma niebezpiecznymi chorobami i szkodnikami, czego następstwem są uzyskane przez nas – długo wyczekiwane, wysokie plony!

Love Natura – Kochamy to, co naturalne!