Grad jako groźne zjawisko atmosferyczne

Grad jest opadem atmosferycznym w postaci bryłek lub kulek lodu o średnicy przekraczającej 5 mm. W skrajnych przypadkach może osiągnąć wielkość nawet kilkunastu centymetrów. Z opadami gradu najczęściej spotykamy się w ciepłej porze roku. Towarzyszy on mocno rozbudowanym chmurom typu Cumulonimbus. Gradobicia często powodują ogromne straty, szczególnie w rolnictwie. Ponadto może on dziurawić karoserie aut lub dachy domów, a nawet wybijać szyby w oknach.

Grad – proces powstawania

Opady gradu powstają w chmurach burzowych. Grad powstaje najczęściej w ciepłej porze roku. Ciepłe powietrze unoszone jest do góry. Wraz ze wzrostem wysokości powietrze ochładza się, a następnie skrapla. W zależności od wysokości i panującej temperatury w chmurze powstają krople wody lub kryształki lodu. Krople wody niżej położone unoszą się w wyższe części chmury burzowej, gdzie zamarzają na kryształkach lodu, oblepiając je. Z czasem kryształki lodu łączą się ze sobą, zwiększając swoją wagę.

fot.: Owned by the author

W ten sposób powstają gradziny (kulki lodu) o średnicy przekraczającej 5 mm. Po pewnym czasie stają się tak ciężkie, że pokonują opór powietrza i wznoszące prądy powietrzne. W momencie, kiedy gradziny są tak ciężkie, że nie mogą już utrzymać się w chmurze dzięki prądom wznoszącym – spadają na ziemię. Gradziny w warunkach klimatu Polski najczęściej osiągają średnicę do 5, a w skrajnych przypadkach – do nawet 8 cm.

Warunki sprzyjające powstawaniu opadów gradu

Zalicza się do nich m.in. :

Chwiejną równowagę atmosfery – która jest najczęściej wywołana przez silne nagrzewanie podłoża. Tworzące się wówczas burze termiczne pojawiają się w godzinach popołudniowych. W naszym klimacie chwiejność atmosfery związana jest ze ścieraniem się różnych mas powietrza. W strefie frontów powstają korzystne warunki do rozwoju głębokiej konwekcji. Obszary o urozmaiconej rzeźbie terenu sprzyjają powstawaniu stref zbieżności z burzami, które często maja charakter termiczno-dynamiczny.

Obecność silnych prądów wstępujących i zstępujących – im silniejsze prądy wstępujące i zstępujące, tym jest większa szansa na wzrost rozmiaru gradzin.

Znaczne pionowe uskoki wiatru – obecność znacznych pionowych różnic w prędkości i kierunku wiatru sprzyja powstawaniu burz wielokomórkowych (średni uskok wiatru ok. 10 m/s) lub superkomórkek burzowych (średni uskok wiatru powyżej 15 m/s), które mogą utrzymywać się przez długi czas. Długotrwałe układy burzowe pozwalają na stopniowy wzrost rozmiarów gradzin, które mają dużą szanse na dotarcie do powierzchni ziemi.

fot.: Owned by the author

Cechy fizycznogeograficzne terenu – urozmaicona rzeźba terenu wpływa korzystnie na rozwój silnej konwekcji, która bardzo często przynosi intensywne opady gradu. Jest to spowodowane różnicami w ekspozycji i pokryciu terenu oraz wilgotnością podłoża, co ma wpływ na niejednakowy przebieg procesów związanych z wymianą energii pomiędzy podłożem i atmosferą.

Również wysoka zawartość wilgoci w dolnych partiach troposfery i niskie zaleganie izotermy 0°C ma duży wpływ na możliwość pojawienia się w danym rejonie opadów gradu.

Kiedy najczęściej pada grad?

Opady gradu zaliczane są do ekstremalnych zjawisk pogodowych, które każdego roku powodują zniszczenia upraw i drzewostanów, budynków mieszkalnych oraz środków transportu. Opady gradu w naszym kraju najczęściej występują w okresie wiosenno-letnim, od kwietnia do września. Szczególnie często pojawiają się w maju i czerwcu.

fot.: Owned by the author

Opady gradu występują w miesiącach, w których panuje wysoka temperatura i duża wilgotność powietrza. Właśnie w takich warunkach powstają najsilniej wypiętrzone chmury burzowe. Mogą one wypiętrzać się na wysokość nawet 15 km. Temperatura wierzchołków chmur burzowych może osiągać wartość nawet -20°C. Burze z opadami gradu najczęściej pojawiają się na styku gorącego i chłodnego powietrza. Grad, podobnie jak burze, czy też nawalne opady deszczu – jest zjawiskiem gwałtownym, ale chwilowym. Pojawia się nagle i najczęściej trwa od kilku do kilkunastu minut.

Główne szlaki gradowe w Polsce

Opady gradu na terenie naszego kraju występują z różną intensywnością w zależności od obszaru. W ciągu roku w Polsce doświadczamy od kilku do kilkunastu dni z opadami gradu. Wieloletnie obserwacje meteorologiczne dowodzą, że grad najrzadziej pojawia się w centrum kraju – średnio od dwóch do pięciu razy w ciągu całego roku. Na nizinach grad pojawia się średnio cztery razy w ciągu roku.

Najczęściej opady gradu występują w południowej i południowo-wschodniej części Polski oraz na Pomorzu, gdzie liczba dni z opadami gradu często przekracza 10. Główne szlaki gradowe przebiegają przez obszar Wyżyny Lubelskiej, Wyżyny Małopolskiej, Podkarpacia, Pogórza Karpackiego i Karpat oraz Przedgórza Sudeckiego i Sudetów. Są to obszary, które cechują się urozmaiconą rzeźbą terenu, która wywiera duży wpływ na intensyfikację procesów konwekcyjnych. 

Szkody wyrządzane przez gradobicia

Mimo, iż opady gradu pojawiają się sporadycznie w ciągu roku, najczęściej obejmując niewielki obszar i trwając stosunkowo krótko, to mogą powodować ogromne zniszczenia. Opady gradu najczęściej przynoszą poważne straty materialne. Bardzo często stanowią również zagrożenie dla życia człowieka. Gradobicia największe szkody wyrządzają w sadach oraz na plantacjach tytoniu. Najbardziej wytrzymałe na uderzenia gradu są zboża oraz rośliny okopowe. Grad może również uszkadzać karoserie, tłuc szyby oraz niszczyć dachy.

Gradziny, które pędzą z prędkością, powyżej 100 km/godz., stanowią poważne zagrożenie dla życia człowieka. Ciężar niektórych gradzin może sięgać nawet 1 kg. Przeważnie jednak ich waga dochodzi do kilkudziesięciu gramów. Wielkość zniszczeń zależy m.in. od prędkości wiatru, który potęguje energię kinetyczną gradzin.

Jak przewidzieć zbliżające się opady gradu

W pierwszej kolejności należy śledzić prognozy pogody, dotyczące spodziewanej siły i aktywności burz na najbliższe dni. W momencie prognozowanych groźnych zjawisk atmosferycznych warto systematycznie sprawdzać dostępne powszechnie mapy radarowe. Dzięki nim można uzyskać informacje o tym, jak wysoko wypiętrzyła się interesująca nas chmura burzowa i jakie jest ryzyko wystąpienia z niej opadów gradu.

fot.: https://radar-opadow.pl/

Warto zwrócić również uwagę, na jaką porę dnia prognozowane są groźne zjawiska burzowe. Najgwałtowniejsze burze pojawiają się bowiem w godzinach popołudniowych i wieczornych. Wiele statystyk potwierdza, że najgroźniejsze zjawiska towarzyszące burzom lub niebezpiecznym superkomórkom burzowym (którym może towarzyszyć grad lub downburst) najczęściej pojawiają się między godziną 15 a 19.

Love Natura – Kochamy to, co naturalne!

Spodobał Ci się nasz artykuł? Udostępnij go znajomym!